Kiến thức thiết kế cơ bản: Tâm lý học nhận thức của hình dạng

Hiệu quả của thiết kế liên quan rất lớn tới nhận thức thị giác. Có nhiều yếu tố ảnh hưởng tới nhận thức này, một phần không nhỏ đó là tâm lý. Bài viết hôm nay đề cập tới tâm lý học của hình dạng và cách chúng ta ứng dụng nó để tăng hiệu quả của thiết kế.

Tâm lý học của hình dạng

Mọi đối tượng hình ảnh đều có thể được phân tách bởi hình. Ví dụ như một ngôi nhà chúng ta có thể được biểu diễn bởi sự kết hợp của hình vuông và hình tam giác, hoặc mặt trời là sự kết hợp của hình tròn với các nét xung quanh. Tuy không phải lúc nào chúng ta cũng phân tích chúng như vậy, nhưng một cách vô thức, những hình dạng này sẽ tác động tới nhận thức và hành vi của chúng ta. Trong khoa học, chúng ta gọi nó là tâm lý học của hình dạng. Trong đó, mỗi hình dạng có ý nghĩa riêng, cũng như ảnh hưởng tới tâm lý theo một cách riêng. 

Ý nghĩa của hình kỷ hà (hình học)

Hình vuông và hình chữ nhật

Là hai hình phổ biến, chúng ta nhìn thấy hình vuông và hình chữ nhật mọi nơi. Chúng là tường, giường, tủ, sách, màn hình,...những thứ chúng ta tiếp xúc hằng ngày. Đường thẳng và góc vuông khiến hai hình này đem tới cảm giác an toàn, chắc chắn. Trong thực tế, những tòa nhà lớn có hình dạng này nên nó cho chúng ta cảm giác tin cậy, uy quyền.

Ý nghĩa thường thấy ở hình vuông và hình chữ nhật:

• Kỷ luật
• Sức mạnh
• Can đảm
• Bảo vệ
• Tin cậy

Hình tam giác

Tam giác là một hình năng động, tạo ra chuyển động và dẫn hướng. Mắt của chúng ta có xu hướng chú ý vào đỉnh tam giác hoặc hướng mà tam giác hướng tới. Tùy vào góc của hình mà hình tam giác có thể mang lại ý nghĩa khác nhau. Hình tam giác đứng mang cảm giác ổn định, cân bằng. Trong khi tam giác ngược tạo cảm giác hình đang rơi xuống, thiếu an toàn.

Ý nghĩa thường thấy của hình tam giác:

• Phấn khích
• Thiếu an toàn
• Nguy hiểm
• Cân bằng hoặc không cân bằng

Hình tròn, oval, elip

Ý nghĩa quan trọng nhất của hình tròn đó là sự toàn vẹn, bởi nó không có điểm bắt đầu, cũng không có điểm kết thúc. Hình tròn được liên kết với mặt trời, trái đất, các hình oval, elip cũng liên quan nhiều tới những quỹ đạo hành tinh. Bởi vậy mà chúng thường cho chúng ta cảm giác bí ẩn, kỳ bí. Ngoài ra, hình tròn không có góc cạnh nên nó cho cảm giác mềm mại và dịu dàng.

Ý nghĩa thường thấy của hình tròn:

• Vĩnh cửu
• Tính nữ
• Vũ trụ
• Ma thuật
• Huyền bí

Hình xoắn ốc

Hình xoắn ốc thường được thấy trong tự nhiên, ví dụ như vỏ ốc, một số loại hoa. Vậy nên, nó thường cho ta liên tưởng về sự sống, sự phát triển. Ngoài ra, trong một số nền văn hóa nó là biểu tượng cho kiến thức, trong xã hội hiện đại nó đại diện cho sức sáng tạo.

Một số ý nghĩa thường thấy của hình xoắn ốc:

• Sự phát triển
• Sáng tạo
• Điềm tĩnh
• Hiểu biết

Ý nghĩa của hình tự nhiên

Hình tự nhiên là những hình xuất hiện trong thiên nhiên, ví dụ như hình lá, hình hoa, hình động vật. Hình tự nhiên mang ý nghĩa tương ứng với hình dạng, mỗi hình sẽ là một ý nghĩa riêng biệt. Ví dụ, hoa hồng là loại hoa của tình yêu và đam mê, sư tử là sự kiêu hãnh, dũng cảm.

Ý nghĩa của hình trừu tượng

Hình trừu tượng là hình ảnh biểu tượng thể hiện một ý tưởng, một cảm xúc. Chúng không mô tả một vật nào mà tập trung vào cảm giác. Một hình trừu tượng có thể bao hàm nhiều ý nghĩa, vậy nên nó được ứng dụng phổ biến trong thiết kế, đặc biệt là thiết kế logo.

Hình trừu tượng là cách truyền đi thông điệp cảm xúc hiệu quả, mà không cần có văn bản cụ thể. Cảm xúc của hình trừu tượng tùy thuộc vào đặc tính hình ảnh mà designer thiết kế.

Cách ứng dụng tâm lý học của hình vào thiết kế

Hình dạng là yếu tố cơ bản của thiết kế đồ họa. Nó xuất hiện trong mọi phong cách thiết kế. Chúng có thể đóng vai trò như thành phần chính trong bố cục hoặc trở thành yếu tố phân chia không gian/nội dung.

Trong thiết kế logo, hình dạng được ứng dụng cho logo sẽ tạo nên cảm xúc cho logo. Với vai trò là nhận diện thương hiệu, hình khối trong logo sẽ phải mang những tính chất, tính cách mà thương hiệu ấy hướng tới. Ví dụ, một logo cho công ty tài chính cần mang lại cảm giác tin cậy có thể cân nhắc chọn hình vuông.

Hình khối cũng xuất hiện trên các giao diện người dùng. Chúng là những nút, biểu tượng, biểu mẫu,... Các khối văn bản thường được đặt trong một hình vuông hoặc hình chữ nhật nhằm cho phép người dùng sao chép văn bản nhanh. Các yếu tố trong một giao diện nên được sắp xếp theo các dạng hình để mắt dễ nắm bắt thông tin chính hơn. Ví dụ, chúng ta đặt nội dung theo một hình tam giác, với nội dung quan trọng nằm ở đỉnh tam giác sẽ giúp mắt dễ dàng tím tới nó.

Tương tự, trong typography, hình khối cũng rất quan trọng. Bản thân các con chữ là sự kết hợp của nhiều hình khác nhau và cảm xúc của những hình ấy sẽ tạo thành cảm xúc cho tổng thể font chữ. Nếu font chữ có nhiều hình tròn, nó sẽ khiến font chứ mềm mại và nữ tính hơn. Ngược lại, nếu font có nhiều đường thẳng, sẽ tạo cảm giác mạnh mẽ, nam tính.