Open Banking: Cú hích mới mở ra 'kỷ nguyên' hợp tác cho Ngân hàng Việt

Hãy tưởng tượng bạn đang thực hiện giao dịch trên một ứng dụng thứ 3. Do ngân hàng bạn không đồng ý chia sẻ thông tin thanh toán của bạn ra ngoài, bạn không thể nào thực hiện một giao dịch quan trọng trên ứng dụng đó. Đây cũng chính là lúc những ngân hàng với các tính năng Open Banking chiếm lợi thế. Bằng việc cho phép các ứng dụng bên thứ ba thực hiện giao dịch thông qua dữ liệu của ngân hàng, khách hàng sẽ có cơ hội được tiếp cận với những dịch vụ tài chính đa dạng hơn nhằm đáp ứng các nhu cầu cá nhân của họ. Trong bài viết hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sâu hơn về xu hướng Open Banking và tác động của xu hướng này tới ngân hàng và khách hàng.

Open Banking là gì ?

Thời đại công nghệ hóa đã thay đổi hoàn toàn hành vi tài chính của mỗi người. Nó đã mở ra nhiều hướng tiếp cận khách hàng mới, và từ đó nhiều mô hình kinh doanh tài chính mới đã được ra đời trên các nền tảng công nghệ. Các công ty fintech đã phát triển lớn mạnh qua việc tập trung cung cấp dịch vụ cho một nhóm khách hàng mà không được tiếp cận sâu bởi bác ngan hàng truyền thống. Các ngân hàng số cũng đang ngày càng mở rộng tập khách hàng của mình. Không chỉ vậy, các công ty công nghệ lớn nhứ Google, Apple và Meta cũng đang thiết lập một hệ sinh thái tài chính riêng. Khi dịch vụ tài chính ngày càng đa dạng, người dùng sẽ có những nhu cầu tài chính ngày càng chuyên biệt và cá nhân hóa. Đây cũng chính là lúc việc áp dụng mô hình Ngân hàng mở (Open Banking) trở thành chìa khóa để giúp ngân hàng giữ chân khách hàng.

Open Banking sử dụng API (Application Programming Interface), được định nghĩa là một giao diện trung gian cho phép các phần mềm hoặc hệ thống khác nhau giao tiếp và trao đổi dữ liệu với nhau.  Về bản chất, Ngân hàng mở (Open Banking) là một khái niệm trong ngành tài chính – ngân hàng, trong đó các ngân hàng cho phép chia sẻ dữ liệu tài khoản, giao dịch tài chính của khách hàng với bên thứ ba (Third-Party Providers - TPPs) qua các API an toàn, dưới sự đồng ý của khách hàng. Open Banking có thể khiến ngân hàng mất đi ưu thế về nguồn dữ liệu lớn từ khách hàng và phải đối mặt với những đối thủ mới trên thị trường trong ngắn hạn. Tuy nhiên, nếu xét về mặt dài hạn, việc đẩy mạnh các chiến lược về ngân hàng mở (Open Banking) sẽ giúp ngân hàng mang lại nhiều giá trị gia tăng vượt trội cho khách hàng thông qua việc kết nối với hệ sinh thái dịch vụ của bên thứ ba. Thay vì chỉ cung cấp các sản phẩm tài chính truyền thống trong hệ thống đóng, ngân hàng mở ra cơ hội để trở thành một phần trong hành trình số hóa toàn diện của khách hàng, từ quản lý tài chính cá nhân đến tiêu dùng, đầu tư, du lịch, sức khỏe và giáo dục.

Đọc thêm: Mô hình Banking as a Service thúc đẩy việc ứng dụng Open Banking

Mô hình ngân hàng mở có thể được triển khai theo bốn nhánh chính, mỗi nhánh đều đại diện cho một mức độ tiến hóa trong cách ngân hàng kết nối và phân phối giá trị:

• Kết nối trực tiếp thông qua API: Việc phát triển các API mở (Open APIs) cho phép ngân hàng chia sẻ có kiểm soát dữ liệu và dịch vụ ngân hàng với bên thứ ba như fintech, ứng dụng tiêu dùng, ví điện tử, hoặc công ty bảo hiểm. Đây là nền tảng kỹ thuật cốt lõi giúp ngân hàng chuyển đổi từ mô hình đóng sang mô hình mở, tạo điều kiện cho các sản phẩm mới được “gắn kết” vào hệ sinh thái đa dạng bên ngoài. Ví dụ, khách hàng có thể quản lý nhiều tài khoản từ các ngân hàng khác nhau trong một app duy nhất, hoặc nhận đề xuất vay tiêu dùng ngay tại điểm bán thông qua kết nối API ngân hàng.

• Kênh phân phối B2B2X (Business-to-Business-to-X): Hay còn được nhắn đến với thuật ngữ embedded banking (tài chính nhúng), trong mô hình này, ngân hàng không bán trực tiếp sản phẩm tài chính đến người dùng cuối (X), mà thông qua một đối tác trung gian (B2) — có thể là sàn thương mại điện tử, nền tảng du lịch, công ty công nghệ, hoặc đơn vị bán lẻ. Đối tác B2 là người sở hữu trải nghiệm khách hàng, còn ngân hàng cung cấp giải pháp tài chính ẩn phía sau, giúp khách hàng vay vốn, thanh toán, tiết kiệm hoặc đầu tư ngay trong nền tảng của đối tác. Mô hình B2B2X giúp ngân hàng mở rộng thị trường một cách quy mô, tận dụng tệp khách hàng sẵn có của đối tác mà không cần đầu tư trực tiếp vào kênh bán lẻ.

• Ngân hàng như một dịch vụ (BaS – Banking as a Service): BaaS cho phép các công ty không phải ngân hàng — chẳng hạn như fintech, startup, app tiêu dùng — xây dựng sản phẩm tài chính bằng cách kết nối trực tiếp đến hạ tầng ngân hàng lõi qua API. Ngân hàng trở thành “bộ máy vận hành phía sau”: xử lý tài khoản, chuyển tiền, xác thực, quản lý rủi ro... trong khi đối tác xây dựng giao diện người dùng và toàn bộ trải nghiệm khách hàng. Với mô hình này, các dịch vụ ngân hàng có thể được tích hợp “âm thầm” vào bất kỳ ứng dụng phi ngân hàng nào, mở ra cơ hội phân phối tài chính tại mọi điểm chạm số.

• Ngân hàng như một nền tảng (Banking as a Platform – BaaP): Khác với BasS, trong mô hình BaaP, ngân hàng là trung tâm của nền tảng số, nơi nhiều đối tác thứ ba có thể tích hợp và cung cấp dịch vụ của họ đến khách hàng của ngân hàng. Thay vì bán sản phẩm tài chính do chính mình phát triển, ngân hàng sẽ trở thành một “marketplace” dịch vụ tài chính — nơi khách hàng có thể chọn sản phẩm đầu tư từ công ty A, bảo hiểm từ công ty B, hoặc vay tín chấp từ fintech C… tất cả trong một ứng dụng ngân hàng duy nhất. Mô hình này giúp ngân hàng tăng thời gian tương tác, làm phong phú hệ sinh thái, đồng thời đóng vai trò điều phối trung tâm cho trải nghiệm tài chính số.

Xu hướng Open Banking mang lại những gì cho ngân hàng

Bối cảnh chung về ngành tài chính ngân hàng: Ngành tài chính ngân hàng nói chung trên thế giới đã có những biến chuyển rõ rệt trong thời đại ngày nay kể từ khi xu hướng Open Banking ra đời. Mặc dù ngân hàng đã mất đi vị thế độc quyền về dữ liệu người dùng và phải đối mặt với nhiều đối thủ mới với những dịch vụ sáng tạo hơn, tuy nhiên các ngân hàng khi đầu tư vào hệ thống open banking cũng sẽ có những lợi thế khi họ có thể tăng giá trị cung cấp đến người dùng thông qua các hệ thống đối tác và tăng cường hiệu quả hoạt động.

Một số lợi ích cụ thể mà ngân hàng có thể đem lại thông qua hệ thống ngân hàng mở:

• Tăng cường trải nghiệm cá nhân hóa: Với sự gia tăng không ngừng của các startup fintech trong vài năm trở lại đây, những khách hàng ở thị trường ngách sẽ có cơ hội được tiếp cận hiệu quả hơn. Việc mở rộng phạm vi dịch vị qua cơ chế ngân hàng mở sẽ giups cho ngân hàng tăng độ phủ sóng dịch vụ của mình đến những tệp khách hàng mới hiệu quả, qua đó làm tăng giá trị của ngân hàng trong mắt khách hàng.
• Tạo ra nguồn doanh thu mới: Việc cung cấp API cho các bên cung cấp dịch vụ tài chính thứ ba còn là một nguồn thu đáng kể cho các ngân hàng trong thời gian sắp tới. Việc cung cấp dịch vụ như vậy sẽ giúp cho ngân hàng tăng lượng giao dịch đáng kể, qua đó trực tiếp nhận thêm nguồn doanh thu từ các bên thứ ba.
• Thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong ngân hàng: Ngân hàng thông qua Open Banking sẽ cho phép các dịch vụ tài chính mới từ các công ty fintech được tích hợp vào hệ sinh thái của mình. Điều này sẽ giúp ngân hàng nhanh chóng tích hợp công nghệ mới mà không cần phát triển toàn bộ nội bộ.
• Tăng khả năng giữ chân khách hàng và mở rộng hệ sinh thái: Thông qua việc tích hợp các dịch vụ tài chính ngoài ngân hàng vào hệ sinh thái của mình, ngân hàng sẽ mở rộng được hệ giá trị mà họ có thể đem lại cho khách hàng. Điều này sẽ làm tăng sự hài lòng của khách hàng đối với ngân hàng, qua đốt sẽ làm gia tăng sự trung thành của khách hàng với ngân hàng.
• Tăng hiệu quả phân tích dữ liệu người dùng: Với tập dữ liệu thu thập được từ các bên thứ ba kết hợp với dữ liệu nội bộ ngân hàng, giờ đây các ngân hàng có thể phân tích sâu hơn nữa hành vi của khách hàng, qua đó cung cấp các giải pháp tài chính và các ưu đãi cá nhân hóa hơn nữa cho các khách hàng trong tương lai.

Bên cạnh những lợi ích rõ ràng, việc triển khai hệ thống ngân hàng mở cũng tồn tại một số khó khăn:

• Rủi ro bảo mật và quyền riêng tư dữ liệu: Việc chia sẻ dữ liệu với các bên thứ ba sẽ làm tăng rủi ro bị tấn công, rò rỉ dữ liệu nếu không có quy trình xác thực và bảo vệ nghiêm ngặt.
• Tăng sự phụ thuộc vào các đối tác công nghệ: Khi mở rộng dịch vụ tới các đối tác thứ ba, ngân hàng cũng sẽ chịu rủi ro về việc phụ thuộc một số dịch vụ đến từ đối tác. Ngân hàng do đó có thể mất vai trò trung tâm trong mối quan hệ với khách hàng.
• Tuân thủ pháp lý phức tạp: Việc cung cấp hệ thống Open Banking đòi hỏi ngân hàng cần nghiên cứu kỹ các thủ tục pháp lý về dữ liệu cá nhân khách hàng, tránh trường hợp vi phạm việc chia sẻ thông tin khách hàng không hợp lệ.
• Chi phí đầu tư hạ tầng công nghệ và tích hợp API: Phát triển hệ thống Open Banking cần chi ra nhiều chi phí để phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng để phát triển các nền tảng API, đảm bảo bảo mật và duy trì hoạt động ổn định của hệ thống. Đây cũng sẽ là một khó khăn lớn đối với các ngân hàng nhỏ.

Đọc thêm: Hiện đại hoá Trải nghiệm tự phục vụ trong các sản phẩm số ngành Ngân hàng

Kết

Tóm lại, Open Banking không chỉ là một xu hướng công nghệ, mà còn là chìa khóa chiến lược giúp ngân hàng thích ứng với hành vi tài chính mới của người dùng. Dù còn nhiều thách thức về bảo mật, chi phí và pháp lý, nhưng nếu triển khai đúng hướng, ngân hàng mở sẽ giúp các tổ chức tài chính mở rộng hệ sinh thái, nâng cao trải nghiệm khách hàng và giữ vững vị thế cạnh tranh trong kỷ nguyên số.