BACCM – Mô hình cơ bản dành cho các Business Analyst

Trong công việc của một Business Analyst, việc hiểu rõ các khái niệm cơ bản trong một bộ máy vận hành kinh doanh và cách chúng liên kết với nhau là rất quan trọng. Được giới thiệu bởi IIBA, mô hình BACCM (Business Analysis Core Concept Model), hay còn gọi là mô hình khái niệm cốt lõi trong phân tích kinh doanh là một công cụ giúp cho các BA hiểu được bức tranh toàn cảnh trong hoạt động phân tích kinh doanh.

BACCM là gì?

BACCM – mô hình khái niệm cốt lõi trong phân tích kinh doanh mà một bức tranh lớn đề cập tới 6 khái niệm cốt lõi luôn tương tác với nhau trong mọi hoạt động phân tích kinh doanh. Các khái niệm này sẽ bao gồm:

• Change (Thay đổi): Đây sẽ là quá trình chuyển đổi từ trạng thái hiện tại sang trạng thái mong muốn để cải thiện hiệu suất, giải quyết vấn đề hoặc tận dụng các cơ hội kinh doanh trong tổ chức.
• Need (Nhu cầu): Đây là vấn đề hoặc cơ hội tiềm ẩn để thúc đẩy sự thay đổi trong hoạt động kinh doanh. Nhu cầu của doanh nghiệp phản ánh điều mà tổ chức hoặc người dùng mong muốn đạt được để tạo ra giá trị.
• Solution (Giải pháp): Đây là sản phẩm, dịch vụ hoặc quy trình mới được triển khai để đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp hay khách hàng.
• Stakeholder (Các bên liên quan): Là những cá nhân, nhóm hoặc tổ chức sẽ có lợi ích ảnh hưởng bởi sự thay đổi hay bởi những giải pháp, kết quả của quá trình phân tích kinh doanh.
• Value (Giá trị): Là lợi ích thực tế đạt được từ việc thực hiện thay đổi, thường đo bằng tài chính, hiệu suất, sự hài lòng hoặc lợi thế cạnh tranh, mang lại lợi ích cụ thể cho các bên liên quan.
• Context (Bối cảnh): Là môi trường nội bộ và bên ngoài nơi thay đổi diễn ra. Bối cảnh sẽ bao gồm văn hóa, công nghệ, pháp lý, kinh tế và các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định và giải pháp.

Việc hiểu về bản chất của sự liên kết giữa các khái niệm cốt lõi này trong một dự án giúp cho Business Analyst có một cái nhìn toàn diện về hệ thống. Trả lời được câu hỏi “Tại sao” và “Như thế nào” mỗi khi đưa ra một quyết định đến bước tiếp theo trong một dự án là vô cùng quan trọng. Khi một dự án thất bại, thường là do sự thiếu hiểu biết về một hoặc nhiều yếu tố trong 6 khái niệm trên. Một ví dụ điển hình là giải pháp không đem lại giá trị cụ thể, hay vì không hiểu rõ sự thay đổi của bối cảnh để chỉnh sửa nhu cầu một cách linh hoạt hơn.

Áp dụng BACCM vào công việc của một Business Analyst như thế nào?

Về bản chất, BACCM sẽ giúp cho BA có được một lối tư duy đi vào trọng tâm vấn đề bằng việc đặt câu hỏi đúng và đưa ra quyết định chính xác. Bằng việc xác định rõ trọng tâm từng khái niệm và liên kết chúng với nhau, BA sẽ rèn luyện lối tư duy rõ ràng và hiểu rõ lý do trong tùng bước thực hiện và từng quyết định của một dự án phân tích kinh doanh. Để tìm hiểu sâu hơn, chúng ra sẽ cùng đi qua một case study cụ thể về việc triển khai hệ thống ngân hàng số, dựa trên mô hình BACCM:

Change (Thay đổi): Sự thay đổi có thể là triển khai hệ thống mới, cải tiến một quy trình hay thay đổi chiến lược kinh doanh. BA sử dụng tư duy phân tích để làm rõ mục tiêu của sự thay đổi, hiểu rõ lý do cần thay đổi và đảm bảo các bên liên quan cùng nhìn về hướng thay đổi đó. Việc hiểu rõ bản chất của sự thay đổi giúp cho BA định hướng chính xác các hoạt động phân tích nghiệp vụ.

Trong một dự án triển khai ngân hàng số, sự thay đổi chính là việc ứng dụng sẽ thay thế nhiều thao tác thủ công và nhiều giấy tờ phức tạp, giúp cho việc tiếp cận các dịch vụ của ngân hàng trở nên dễ dàng hơn với khách hàng. Đây sẽ là một sự thay đổi mang tính chiến lược, tác động đến nhiều phòng ban như IT, marketing, dịch vụ khách hàng và vận hành.

Need (Nhu cầu): BA có nhiệm vụ làm rõ nhu cầu từ cấp độ chiến lược đế các danh mục hoạt động nhỏ hơn. Đây chính là trọng tâm trong một dự án phân tích kinh doanh. Nhu cầu có thể được phát hiện qua việc phân tích dữ liệu, phỏng vấn stakeholder hoặc quan sát quy trình. BA caafn phân biệt được giữa “giải pháp mong muốn” và “nhu cầu thực sự” để đưa ra khuyến nghị chính xác.

Một ứng dụng ngân hàng có sẽ thỏa mãn những nhu cầu của nhiều bên. Đối với khách hàng, đó là mong muốn được thực hiện các giao dịch nhanh chóng, có được giao diện dễ sử dụng. Đối với nhân viên ngân hàng, một ứng dụng số thành công sẽ giúp tiết kiệm thời gian. Còn đối với lãnh đạo, đấy là nhu cầu về việc cắt giảm chi phí và tăng doanh thu.

Solution (Giải pháp): Sau khi hiểu rõ được nhu cầu, BA sẽ tham gia vào việc xác định, đánh giá và đề xuất giải pháp cụ thể. Giải pháp không chỉ giới hạn trong phần mềm mà có thể là việc cải tiến quy trình, thay đổi chính sách hoặc đào tạo nhân viên. BA cần xây dựng các tiêu chí đánh giá giải pháp và đảm bảo rằng giải pháp phù hợp với mục tiêu thay đổi và nhu cầu của khách hàng để tạo ra giá trị thật sự cho khách hàng.

Những tính năng quan trọng của một ứng dụng ngân hàng số sẽ là các giải pháp cụ thể. Những tính năng này có thể phục vụ nhu cầu của khách hàng và nhân viên ngân hàng (như số hóa chuyển tiền, thanh toán hóa đơn …) hay phục vụ nhu cầu về việc kinh doanh của các cấp lãnh đạo (upsell sau khi giao dịch, mở tài khoản online,…)

Stakeholder (Các bên liên quan): Mỗi khi có sự thay đổi trong một hệ thống, quy trình kinh doanh, BA cần nắm rõ những bên sẽ bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi và giải pháp mới. Họ cần xác định đầy đủ stakeholder, mong đợi và mối quan tâm của từng nhóm. Việc này đòi hỏi BA cần có cho mình kỹ năng giao tiếp hiệu quả và quản lý xung đột để hàn gắn các bên, đảm bảo mọi tiếng nói đều đường lắng nghe trong quá trình triển khai dự án.

Các bên liên quan của một dự án triển khai ứng dụng ngân hàng sẽ bao gồm các khách hàng sử dụng, phòng phát triển sản phẩm, phòng thiết kế, phòng pháp chế và tuân thủ và ban lãnh đạo của ngân hàng. Sẽ không thể tránh khỏi những lúc lợi ích giữa các bên có sự xung đột, do đó BA cần trang bị cho mình những kỹ năng mềm cần thiết để xử lý tình huống hiệu quả.

Value (Giá trị): Mục tiêu cuối cùng của một dự án là tạo ra giá trị thật sự. BA cần luôn đặt câu hỏi  trong mỗi bước tiến tiến của dự án:” Điều này mang lại giá trị gì cho khách hàng và doanh nghiệp?” hoặc “Có cách nào mang lại nhiều giá trị hơn với chi phí thấp hơn không?”. Khả năng đo lường và đánh giá giá trị là kỹ năng quan trọng giúp cho BA đưa ra được những quyết định hợp lý.

Một ứng dụng của ngân hàng có thể đo lường giá trị mà ứng dụng ngân hàng mang lại được thể hiện bằng nhiều tham số. Một số ví dụ phổ biến là tỷ lệ giữa chân khách hàng, tỷ lệ giảm chi phí vận hành hay số tăng doanh thu sau khi triển khai.

Context (Bối cảnh): Một BA giỏi cần phải hiểu rõ về bối cảnh cả ở trong và ngoài tổ chức – về văn hóa, cơ cấu, công nghệ, quy trình và thị trường. Việc hiểu rõ về bối cảnh sẽ giúp cho BA có thể đưa ra một quyết định chính xác. Một giải pháp tốt ở công ty A chưa chắc đã phù hợp với công ty B. Do đó, việc phân tích về bối cảnh sẽ giúp BẠN tìm ra được phương pháp tiếp cận vấn đề phù hợp nhất.

Xét về bối cảnh phát triển ứng dụng ngân hàng số trong năm 2025, có thể thấy rõ đây là một thời điểm thích hợp cho dự án. Thứ nhất, ngành ngân hàng đang trong giai đoạn chuyển đổi số mạnh mẽ và được nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện thông qua các thông tư, nghị định mới. Ngoài ra, sự cạnh tranh gay gắt đến từ các công ty fintech cũng đòi hỏi một chiến lược thực hiện hóa việc chuyển đổi số nhanh chóng.

Đọc thêm: IT Business Analyst nhập môn – Giới thiệu chung về nghề IT Business Analyst

Kết

Sẽ cần rất nhiều thời gian học hỏi để có thể trở thành một BA giỏi. Việc thành thạo những khái niệm cốt lõi như mô hình BACCM trong quá trình trở thành một BA sẽ tạo ra một nền móng vững chắc, giúp cho việc xử lý công việc trở nên rõ ràng và có hệ thống sau này.